Depresja poporodowa to fizyczna i psychiczna reakcja kobiety na narodziny dziecka. Jest to choroba, która dotyka nawet co piątą kobietę na całym świecie. Coraz większa świadomość społeczeństwa sprawia, że kobiety częściej sięgają po pomoc.

Objawy depresji poporodowej – Psycholog Online

Do objawów depresji poporodowej zaliczamy:

• obniżenie nastroju – kobieta często płacze nawet bez powodu; jest rozdrażniona, smutna i przygnębiona przez większą część dnia;

• obsesyjne myśli i obawy matki, że nie jest w stanie odpowiednio zaopiekować się dzieckiem;

• zaburzenie napędu – brakuje energii do wykonywania nawet podstawowych czynności; pojawia się spowolnienie lub pobudzenie, a przy tym kobieta szybciej się męczy;

• utrata zainteresowań – kobietę przestają cieszyć rzeczy, które do tej pory sprawiały radość; traci zainteresowanie swoimi pasjami;

• anhedonia, czyli niemożność przeżywania radości i przyjemności;

• obniżona samoocena, poczucie bezwartościowości (np. myślenie o sobie: „Jestem złą, beznadziejną matką”, „Nie nadaję się do roli matki”);

• nadmierne lub nieadekwatne poczucie winy (np. „Nie opiekuję się dzieckiem tak, jak powinnam”, „Za mało poświęcam się dla dziecka, dlatego jestem złą matką”, „Za dużo myślę o sobie, a za mało o dziecku”);

• poczucie bezradności i nie radzenia sobie w roli matki (np. „Opieka nad dzieckiem mnie przerasta, kompletnie się do tego nie nadaję”)

• bezsenność (lub nadmierna senność); trudności z zaśnięciem po nocnym karmieniu dziecka;

• nawracające myśli o śmierci, myśli i próby samobójcze (to bardzo niepokojący objaw, jeśli się pojawi konieczna jest konsultacja z psychiatrą!);

• zmniejszenie lub wzrost apetytu;

• zaburzenia funkcji poznawczych: słabsza koncentracja, kłopoty z pamięcią;

• stany lękowe – związane m.in. z często bezpodstawnym zamartwianiem się o zdrowie dziecka, a także opieką nad nim itp.);

Depresja poporodowa – przyczyny

Wyróżnia się wiele potencjalnych czynników ryzyka jej powstania. Podzielono je na biologiczne i psychospołeczne. Wśród pierwszych znalazły się m.in.: predyspozycje genetyczne (występowanie zaburzeń psychicznych w rodzinie), choroby psychiczne występujące przed ciążą, poród z komplikacjami, wahania poziomów hormonów, niedostatek lub słaba jakość snu. Do czynników psychospołecznych zalicza się m.in.: problemy w związku, narażenie na silny lub przewlekły stres, niską samoocenę, niewystarczające wsparcie społeczne, trudności finansowe, problemy w naturalnym karmieniu.

Ryzyko depresji poporodowej mogą zwiększać:

• nieplanowana ciąża lub ciąża w młodym wieku;

• utrata dziecka, problemy z zajściem w ciążę;

• obawy w związku z ciążą i strach przed porodem;

• złe relacje z personelem medycznym;

• dziecko ciągle płaczące lub z problemami zdrowotnymi;

Depresja poporodowa i jej konsekwencje dla dziecka

Depresyjne zaburzenia nastroju związane z okresem popołogowym mają nierzadko negatywne skutki zarówno dla matki, jak i dla dziecka. Kobieta przestaje mieć ochotę do wykonywania codziennych zajęć, ale też ma problemy z wykonywaniem obowiązków rodzicielskich. Skutki depresji poporodowej bywają krótko- i długoterminowe – odbijają się negatywnie także na relacji z mężem, partnerem i rodziną.

Depresja poporodowa powoduje późniejsze problemy emocjonalne i osobowościowe. W rezultacie kobieta nie nawiązuje prawidłowej relacji z dzieckiem i tym samym nie opiekuje się nim w należyty sposób. Przyczynia się to do utraty poczucia wartości i wiary, że w przyszłości uda się jej w ogóle nawiązać więź z dzieckiem. Warto dodać, że więź między matką i dzieckiem kształtuje się już w okresie ciąży.

W 1996 r. przeprowadzono badania z udziałem 12 kobiet cierpiących na depresję poporodową. Okazało się, że depresja poporodowa powoduje, że kobieta albo nie troszczy się dziecko, albo wykonuje swoje obowiązki bez zaangażowania emocjonalnego. Co więcej, czynności te nie sprawiają matce żadnej przyjemności. By przetrwać ten stan, matki zaczynają się separować emocjonalnie i fizycznie od dzieci.

Kobieta z depresją poporodową nie ma pragnienia, by wchodzić w interakcje z dzieckiem. Traci zdolność właściwego reagowania na zachowania dziecka i jednocześnie jest nadwrażliwa na krzyk malucha lub inne bodźce – zachowania dziecka wydają się jej głośniejsze niż w rzeczywistości i tym samym matka czuje się przeciążona opieką nad dzieckiem. W związku z tym kobieta odczuwa poczucie winy i ma trudności z poradzeniem sobie z emocjami.

Dzieci matek chorujących na depresję poporodową są mniej chętne do zabawy. Są również bardziej wycofane, mniej radosne i tym samym bardziej podatne, by zachorować na depresję w przyszłości. Depresja poporodowa ma wpływ na każdą sferę rozwoju dziecka – dzieci te mają niższy rozwój poznawczy, niechętnie nawiązuje kontakty, są agresywne, mają problemy z koncentracją i zaburzenia w ogólnym rozwoju poznawczym.

Diagnoza – Psycholog Online

Specjalista rozpoznaje depresję poporodową, gdy objawy zaburzenia nastroju utrzymują się powyżej dwóch tygodni. W diagnostyce stosuje się specjalne kryteria zaburzeń psychicznych, które opisują dokładnie czas trwania oraz charakter objawów. W postawieniu rozpoznania psychiatrzy opierają się zwłaszcza na badaniu podmiotowym, czyli wywiadzie, badaniu fizykalnym oraz ocenie objawów za pomocą skali depresji poporodowej.

Bardzo czułym testem wykrywający poporodowe zaburzenia nastroju jest Edynburska Skala Depresji Poporodowej, która składa się z 10 krótkich pytań. Na każde z nich kobieta odpowiada samodzielnie, wybierając jedną z czterech możliwych odpowiedzi, najlepiej charakteryzującą jej odczucia w ciągu ostatnich siedmiu dni. Wypełnianie testu nie jest męczące i z reguły trwa krócej niż 5 minut. Kobiety, które uzyskują punktację graniczną (12, 13 pkt na 30 możliwych) prawdopodobnie cierpią na depresję i powinny zostać bardziej szczegółowo zbadane lub skierowane na konsultację do psychologa bądź psychiatry.

Depresja poporodowa a baby blues

Baby blues jest to przygnębienie poporodowe, które dotyczy od 40 do 80% kobiet. W odróżnieniu od depresji poporodowej zaburzenia nastroju są w tym przypadku umiarkowane. Baby blues występuje przeważnie w okresie nawału mlecznego i nasila się w 5 lub 6 dniu po porodzie. Objawami baby blues są: płaczliwość, drażliwość, zmęczenie, zakłopotanie, smutek i zmniejszenie libido. Baby blues nie trzeba leczyć farmakologicznie.

Kobieta zmagająca się z baby blues powinna dużo odpoczywać. Gdy dziecko uśnie, ona również powinna ten czas wykorzystać na regenerację lub drobne przyjemności. Wbrew pozorom przeglądanie w tym czasie profili społecznościowych innych kobiet nie jest najlepszym rozwiązaniem – oglądanie celebrytek, które tuż po porodzie chwalą się świetną formą, może tylko pogłębić smutek poporodowy.

Leczenie depresji – Psycholog Online

Leczenie łagodnych przypadków depresji poporodowej polega na zastosowaniu psychoterapii, psychoedukacji i wsparcia psychologicznego, w przypadkach bardziej nasilonych stosuje się dodatkowo leki przeciwdepresyjne. Najcięższe, rzadkie postaci depresji poporodowej wymagają leczenia w warunkach szpitalnych.

Psychoterapia

Za najskuteczniejszą psychoterapię dla osób cierpiących na depresję, w tym depresję poporodową uważa się terapię interpersonalną i poznawczo-behawioralną. Z najnowszych badań wynika, że w przypadku kobiet chorujących na depresję poporodową bardziej skuteczna okazała się psychoterapia indywidualna niż grupowa, a psychoterapia interpersonalna skuteczniejsza niż poznawczo-behawioralna. Terapia interpersonalna koncentruje się na relacjach międzyludzkich i nauce prawidłowej komunikacji, która w przypadku depresji niemal zawsze jest zaburzona. Osoby zmagające się z tą chorobą mają problem z nazwaniem tego, co się z nimi dzieje. Przez to odsuwają się od najbliższych i nie potrafią z nimi rozmawiać o swoich doświadczeniach. Z kolei „behavior” oznacza zachowanie. Podczas terapii poznawczo-behawioralnej poznaje się m.in. schematy swoich zachowań, które należy zmienić.

Badania pokazują, że kobiety chorujące na depresję poporodową często mają nierealistyczne oczekiwania wobec siebie. Chcą być idealną matką, która odpowiedzialnie, bez doświadczania konfliktu, opiekuje się dzieckiem, domem, partnerem i dba o karierę zawodową. Jednak stałe powstrzymywanie złości może prowadzić do utraty kontroli nad negatywnymi uczuciami, co stanowi poważne zagrożenie zarówno dla samopoczucia matki, jak i dla dziecka. Jeśli maleństwo przez dłuższy czas jest narażone na negatywne stany emocjonalne matki, to w pewnym sensie zaczyna się nimi „zarażać”. Badania dowodzą, że stan psychiczny matki wpływa na jej wczesną relację z dzieckiem, co ma bardzo istotne znaczenie dla jego późniejszego rozwoju.

Leki antydepresyjne

Farmakoterapia w czasie laktacji wiąże się z przechodzeniem leków do pokarmu, a w konsekwencji może mieć wpływ na dziecko, dlatego psychoterapię stosuje się w pierwszej kolejności. Jeśli matka doświadcza umiarkowanej lub ciężkiej depresji, lekarz może zastosować farmakoterapię. Każdy przypadek musi być przeanalizowany indywidualnie pod kątem możliwych zalet i wad tego leczenia. Istnieją już leki antydepresyjne nowej generacji, które lekarze zapisują kobietom cierpiącym na depresję poporodową.

Warto się zastanowić, co w tej sytuacji jest najlepsze dla dziecka: chora na depresję matka, która karmi dziecko piersią w sposób mechaniczny i szlocha nad jego głową, marząc tylko o tym, żeby w końcu ktoś je od niej zabrał; czy matka, która się leczy i dzięki temu czuje się dobrze, a dziecko karmi z butelki sztucznym mlekiem, ale okazując mu miłość i czułość. Ostateczną decyzję o rozpoczęciu farmakoterapii zawsze powinna podejmować kobieta, po wysłuchaniu opinii lekarza i ojca dziecka.

Profilaktyka depresji poporodowej

Na profilaktykę depresji poporodowej składa się:

• odpowiednie przygotowanie się do narodzin dziecka – zbieranie informacji od specjalistów, np. udział w szkole rodzenia, rozmowa z doświadczoną położną, ginekologiem;

• rozmowa o obawach w związku z rolą rodzica;

• odpoczynek i sen;

• odpowiedni sposób odżywiania;

• wsparcie społeczne oraz rodziny – partnera, rodziców;

• gotowość matki do proszenia bliskich o pomoc dotyczącą także najprostszych czynności, takich jak pranie, gotowanie czy wyjście na spacer z dzieckiem;

• ćwiczenia i rytuały poprawiające samopoczucie – poznanie sposobów i technik na rozładowanie stresu;

• dbanie o dobre samopoczucie i przyjazne otoczenie;