Jak zwiększyć poczucie własnej wartości?
Poczucie własnej wartości określamy jako postawę wobec samego siebie. Osoba wie, że zasługuje w życiu na szczęście, miłość i szacunek innych ludzi dzięki wysokiej samoocenie. Przy podejmowaniu nowych działań wierzy w powodzenie a napotykając trudności stawia im czoło i nie rezygnuje. Porażki odbiera jako sygnał do dalszego doskonalenia się. Wysokie poczucie własnej wartości sprzyja odnoszeniu sukcesów. Przy wysokim poczuciu własnej wartości człowiek wierzy w swoje kompetencje oraz inteligencję i doświadczenie, które pomogą mu zmierzyć się z problemami na każdym etapie życia. Poczucie własnej wartości to także akceptacja własnego ciała oraz wyglądu i poczucie bycia atrakcyjnym.
Jaka jest osoba o wysokim poczuciu własnej wartości?
Osoba z wysokim poczuciem własnej wartości ma szacunek do samego siebie oraz innych ludzi. Zna swoje słabe i mocne strony, akceptuje je i wie, że to dzięki nim jest niepowtarzalna i wyjątkowa. Potrafi spojrzeć na siebie z dystansem, umie się z siebie śmiać ale kiedy trzeba staje się zaradnym, podejmującym wyzwania człowiekiem. Jest otwarta na nowe doświadczenia, które nie wywołują lęku a raczej ciekawość i dreszcz emocji związany z wyzwaniem. W pełni stara się korzystać z dostępnych możliwości rozwoju, potrafi efektywnie szukać sposobów na osiągnięcie postawionych sobie celów, nie zrażając się przy tym zbytnio trudnościami.
Osoba z wysoką samooceną nie jest niewolnikiem swoich kompleksów i lęków – posiada je jak każdy człowiek, jednak stara się sprawować nad nimi kontrolę. Dzięki temu jest osobą towarzyską i otwartą na kontakty interpersonalne, które nie sprawiają jej trudności. Jest świadoma swoich pragnień. Cechuje ją zdrowa pewność siebie. Poniesione porażki traktuje jako naukę i możliwość poprawienia swoich schematów działania. Przegrana jest dla niej dodatkową motywacją do aktywności, pozwala wyciągnąć nowe wnioski i nabyć doświadczenia. Posiada dobrze rozwinięta asertywność, potrafi bronić swoich poglądów, jednocześnie szanując zdanie innych ludzi, nawet w przypadku gdy jest ono odmienne od własnego. Tacy ludzie znają swoją wartość i dość łatwo adaptują się do nowych warunków życia. Dużo szybciej wychodzą z impasu i aktywniej poszukują rozwiązań aktualnych problemów. Wierzą, że poradzą sobie ze wszystkim. Biorą odpowiedzialność za przebieg własnego życia, za porażki i sukcesy, za to, co osiągnęły i co jeszcze chcą osiągnąć. Mają rozwinięty wgląd w siebie – rozumieją jacy są, czego potrzebują i co sprawia im radość.
Z kolei osoby z zaniżoną samooceną w kontaktach z innymi pozwalają się wykorzystywać, nie bronią swoich praw, a potrzeby innych przedkładają nad własne. Niskie poczucie własnej wartości jest źródłem dyskomfortu i bólu, dlatego czasem takie osoby starają się ukryć prawdziwy stan rzeczy nawet przed samym sobą – maskują niską samoocenę, przesadnie podkreślając własną moc albo kierują swoją wrogość i frustrację na innych. Swoje braki kompensują agresją, zarozumialstwem czy arogancją. Nieadekwatna i niska samoocena może wynikać z niedostatecznego samopoznania (brak wglądu w siebie, brak autoanalizy własnych zachowań, niedocenienie własnych zalet), ale też z nagromadzenia niekoniecznie prawdziwych (obiektywnych) komunikatów, jakie człowiek otrzymywał w przeszłości od rodziców, nauczycieli, przełożonych. Powodem zaniżonej samooceny są też zbyt wysokie standardy oceniania własnej osoby.
Badania nad niskim poczuciem własnej wartości.
Rozbieżność między Ja realnym a Ja idealnym prowadzi do przeżywania emocji, składających się na syndrom depresyjny, jak smutek, rozczarowanie, apatia. Natomiast rozbieżność między Ja realnym a Ja powinnościowym powoduje tzw. syndrom agitacji, czyli silne uczucia, jak niepokój, strach, poczucie winy i wstyd.
Czym się charakteryzują osoby z zaniżoną samooceną? Kilka przykładów:
– unikanie ambitnych celów lub stawianie zadań nierealistycznych powyżej swoich możliwości;
– wycofywanie się z nowych zadań („To nie dla mnie”, „To na pewno się nie uda”);
– nieśmiałość i unikanie wystąpień na forum publicznym;
– niepewność, potrzeba ciągłego potwierdzania prawidłowości wykonania zadań przez autorytety np. rodziców, szefa;
– przypisywanie sobie winy za porażki, a dopatrywanie się przyczyn sukcesu w czynnikach zewnętrznych („Miałem szczęście”, „Ale fart”);
– generalizowanie pojedynczego niepowodzenia na wszystkie działania i cechy osobowości („Jestem do niczego”, „Jestem beznadziejny i głupi”);
– wycofywanie się z działania po pierwszej trudności;
– silne reakcje emocjonalne na krytykę;
– zaprzeczanie słusznym komplementom („Coś Ty stary łach a nie ładna sukienka”);
– podejrzliwość wobec ludzi, nieufność wobec ich intencji i niewiara w bezinteresowność;
– nadmierna koncentracja na własnych błędach, słabościach, porażkach i wadach;
– niedocenianie własnych zalet, umiejętności i talentów;
– niekorzystne porównywania z innymi („Kasia jest ode mnie ładniejsza, mądrzejsza, lepsza”);
– przejawianie wysokiej potrzeby akceptacji, pochwał i uznania ze strony innych, tzw. „głód miłości”;
– ignorowanie własnych potrzeb;
– brak tendencji samorealizacyjnych, minimalistyczna postawa wobec życia;
– tendencja do samotności i zamykania się w sobie, unikanie kontaktów towarzyskich;
– nieasertywność;
Nieadekwatna samoocena może wynikać z niedostatecznego samopoznania i stanowić źródło bólu. Paradoksalnie, osoba o wysokim poczuciu własnej wartości nie wywyższa się nad innymi. To osoby wykazujące niedostatki w zakresie samooceny kompensują sobie braki agresją i dominacją.
Nathaniel Branden, psychoterapeuta i pisarz, znany z prac poświęconych poczuciu własnej wartości wymienia 6 filarów poczucia własnej wartości, których rozwijanie przyczynia się do wzmocnienia samooceny. Są to:
– świadome życie – chęć poznania świata, aktywność poznawcza, gotowość do ciągłego uczenia się i zmiany poglądów, akceptacja tego, czego zmienić nie można oraz dążenie do samopoznania, czyli analizy własnych wad i zalet, kontakt ze swymi emocjami, potrzebami, wartościami i aspiracjami;
– praktyka samoakceptacji – bycie swoim przyjacielem, troszczenie się o siebie, dbanie o zaspokojenie własnych potrzeb, współczucie sobie, dawanie sobie samemu wsparcia;
– praktyka odpowiedzialności – poczucie kontroli nad własnym życiem, chęć podejmowania decyzji i liczenia się z ich konsekwencjami;
– praktyka asertywności – dbanie o własne prawa i potrzeby, umiejętność wyrażania siebie bez krzywdzenia innych;
– praktyka celowego życia – umiejętność określania i realizacji priorytetów zgodnie z własnymi potrzebami i marzeniami;
– integralność osobista – życie w zgodzie z samym sobą, z własnymi przekonaniami, wartościami i normami oraz rozwój życia duchowego.